PERANG BUBAT
Kangjeng Prabu Sri
Baduga Maharaja, Raja Nagara Galuh Pakuan hiji mangsa kasumpingan utusan
karajaan Majapahit. Eta urusan téh dipiwarang Prabu Hayam Wuruk pikeun
masrahkeun lamaran. Kaleresan Sri Baduga Maharaja kagungan putra istri, kacida
geulisna jenenganna Déwi Citraresmi.
Sigana béja Sri Baduga
kagungan putra geulis, nepi ka Majapahit. Turug-turug Prabu Hayam Wuruk tacan
ngabogaan prameswari. Ku sabab eta manéhna ngirim utusan, pikeun masrahkeun
lamaran téa.
Sabada dibadantenkeun
sareng putra garwana, panglamar prabu hayam wuruk ditampi. Malah sakumna
paméntana, Déwi Citraresmi rék dijajapkeun ka Majapahit. Alam harita karajaan
majapahit mangrupa karajaan panggedena di Nusantara (Indonesia).
Sabagéan gedé karajaan nu aya di
Indonesia jadi patalukan Majapahit. Malah kabéjakeun kakawasaan nepi ka
Malayasia, Singapur, jeung Thailand ayeuna. Di antara nu henteu taluk teh nya
éta kerajaan Galuh Pakuan.
Ari papatihna ngarana
Gajahmada. Saha nu bireuk ka manéhna, ahli mingpin perang, tukang nakluk-naklukeun
karajaan. Ku sohor-sohorna Gajah Mada, kakara ngadéngé ngaranna, loba raja nu
milih langsung serahbongkokan. Lantaran paur nyanghareupan balatentara
Majapahit pingpinan Patih Gajahmada.
Gajahmada kungsi
ngedalkeun sumpah, moal ngadahar buah palapa lamun can bisa nalukkeun
karajaan-karajaan nu aya di Nusantara. Ku usaha manéhna , sumpahna bisa
tinekanan.
Dina waktuna, dibarengan para prajurit,
rombongan Sri Baduga Maharaja angkat ngajugjug ka nagara Majapahit. Sababaraha
poé ti harita, tepi ka hiji lembur, ngarana lembur bubat.
Kabeneran teu pati jauh
ti puseur nagara. Sabada saréréa reureuh, teras Sri Baduga miwarang utusanna
nyaéta Ki Patih Madu. Maksadna nguningakeun , yen ajeuna saputra garwa parantos
dugi ka Lembur Bubat. Sajaba ti éta mundut dipapagkeun, da kitu lain ilaharna.
Piraku aya awéwé dating sorangan ka tempat lalaki.
Prabu Hayam Wuruk
kacida bungahna. Cita-cita palay migarwa Déwi Citraresmi sakedap deui bakal
kalaksanakeun. Harita kénéh buru-buru maréntahkeun Patih Gajahmada, supaya
siap-siap pikeun mapag calon pangantén istri. Ngan naha atuh dasar Gajahmada,
sohor sombong ieu aing, paréntah raja langsung ditolak. Alesanna dibandingkeun
jeung Majapahit, nagara Galuh Pakuan ukur nagara leutik.
“Leuwih hadé Sri Baduga
Maharaja langsung masrahkeun anakna,” cenah” Anggap waé Déwi Citraresmi téh
upeti, sakalian némbongkeun, yén Karajaan Galuh Pakuan taluk ka Majapahit,
seperti nagara-nagara séjenna.”
Bisa jadi lantaran
kapangaruhan, Prabu Hayam Wuruk satuju kana pamadegan Patih Gajahmada. Ti dinya
gancang ngirimkeun utusan, eusina persis sakumaha omongan Patih Gajahmada.
Puguh baé Sri Baduga Maharaja kacida benduna. Salirana langsung ngagidir,
ampir-ampiran teu kiat nahan amarah. Sikep urang Majapahit, pangpangna Patih
Gajahmada, sarua jaung ngahina. Déwi Citraresmi, anak raja, putri sakitu
geulisna kudu dianggap upeti nagara jajahan. Padahal ti iraha karajaan galuh
Pakuan jadi patalukan Majapahit?
Sri Baduga Maharaja
sasauran ka saréréa, “Piisukeun urang miang ti Galuh Pakuan, pasosoré kula
nénjo langit hurung ngagempur siga kahuruan. Moal salah eta téh kila-kila,
urang bakal nyanghareupan peperangan. Ku kituna saréréa kudu taki-taki, sabab
gedé kamungkinan urang majapahit bakal maksakeun kahayangna.”
Kasauran Sri aduga écés
ngagambarkeun sikep anjeunna, kajeun kudu kaleungitan nyawa, ti batan ical
kahormatan diri. Sabalikna pikeun Patih Gajahmada, sikep Raja Pakuan sarua
jeung nyieun pucuk ti girang, nangtang kan kakuasaan Majapahit. Manéhna gancang
ménta idin rajana, seja ngumpulkeun para prajuritna Majapahit pikeun nalukkeun
Sri Baduga sabalad-balad.
Sakali deui Raja Hayam
Wuruk beunang kaolo ku Patih Gajahmada. Geus kitu mah, der perang campuh antara
tentara galuh pakuan ngalawanan paraprajurit Majapahit. Lantaran indit ti
nagara lain rék niat perang, Sri Baduga Maharaja henteu nyandak prajurit
seueur-seueur. Atuh dina derna peperangan, jumlahna henteu saimbang. Nya kitu
deui pakarang perangna, henteu salengkep tentara Majapahit.
Akibatna tentara Galuh Pakuan nungtutan
jadi korban. Malih lami-lami Sri Baduga Maharaja ku anjeun, kasambut di
pangperangan. Maot dikerepuk mangpuluh-puluh prajurit musuh.
Kantun prameswari
sareng Déwi Citraresmi, ngaraoskeun kasedih dikantun ku Kangjeng Raja. Duanana
énggal mandi beberesih, sarta saatosna teras nganggo raksukan bodas.
Putri Galuh sareng ibuna newekkeun keris
kana salirana, nyusul Sri Baduga Maharaja nu parantos maot ti payun. Tanah
Bubat beureum ku getih dua wanita suci. Ngadangu Déwi Citraresmi jadi mayit,
Raja Hayam Wuruk kacida handeueulna. Cita-cita ngadahup ka putrid geulis henteu
jadi, gara-gara nurut teuing kana omongan Patih Gajahmada.
Tina ngaraos hanjakal,
tungtungna brek baé teu damang parna. Mangpuluh-puluh dukun dukumpulkeun,
welas-welas pandita ditéang nya kitu deui ahli panyakit, ngahaja dangkir ti
mana mendi. Tapi, kawantu lain panyakit biasa, bisa cageur upama obatna ku Dewi
Citraresmi. Dina tiasa damangna deui ogé, teu sapertos bihara-bihari.
Geus kitu mah kakara
Patih Gajahmada ngaku kana kasalahanna. Disangkana Raja Sri Baduga Maharaja,
sarua jeung raja-raja liana. Gampang taluk kana kakawasaan majapahit. Malah aya
leuwihna, Sumpah Palapa Gajahmada dianggap cupar ku ayana éta kajadian.
Nagara-nagara di Nusantara anu tadina aya dina kakawasaan Majapahit, nungtutan
misahkeun manéh.
Sumber : Pamager Basa Kelas X
MAUNG KAJAJADEN
Nurut kana kapalay
ramana, Raja Pajajaran, Nyi Putri Sucilarang, ahirna keresa janten istri Dipati
Anom Lembujaya, putra Raja Majapahit. Namung kumargi henteu bogoh tea, sakitu
nuju ngandung, keukeuh palay mulih deui ka Pajajaran. Eleh deet, Dipati Anom
nedunan kapalay istrina.
Dijajapkeun
paraprajurit sarta dibarengan ku paraji, rombongan Nyi Putri Sucilarang angkat
muru Nagara Pajajaran. Alam harita, can aya jalan jeung kandaraan siga ayeuna.
Nyi Sucilarang, katut rombongan kedah mapay-mapay leuweung.
Hiji mangsa anjog ka hiji tempat, ayeuna
mah disebutna teh Panumbangan. Perenahna henteu jauh ti Kota Ciamis. Lantaran
siga bade ngalahirkeun, Nyi Putri ngajak sarerea eureun. Teras miwarang
ngadamel sasaungan, tempat anjeunna reureuh.
”Ema Paraji, kuring asa
beda rarasaan, kawas rek ngalahirkeun. Kumaha lamun urang eureun di dieu?”
saurna..
“Euleuh boa muhun, “
tembal Ema Paraji.
Enya bae teu kantos
lami, Nyi utri babar. Orokna kembar. Nu hiji, rakana, pameget, Nu hiji deui,
istri. Balina diwadahan kana pendil tambaga, teras dikubur sakumaha biasana.
Kawantu ibuna geulis, cacak orok beureum keneh tos katingal pikasepkeun sareng
pigeuliseunana.
Ku ibuna dipaparin nami Bongbanglarang
jeung Bongbangkancana. Nyi Putri Sucilarang sareng rombongan, katambihan dua
murangkalih neraskeun deui lalampahan. Sakitu dinten ti harita, dugi ka Nagara
Pajajaran.
Murangkalih gancang
pisan ageungna. Ampir teu karaos yuswana jangkep tujuh welas taun. Rakana,
Bongbanglarang, kacida kasepna. Nya kitu deui raina, Bongbangkancana, pohara
geulisna.
Unggal dinten eta dua
murangkalih teh hayoh wae nataroskeun ramana. Teu beunang dibebenjokeun, teu
beunang disisilihan, sina ngangken rama ka eyangna. Tungtungna boh ibuna, boh
eyangna, kapaksa buka rusiah. Nguningakeun yen ramana murangkalih teh nya eta
Adipati Anom Lembujaya. Raja Karajaan Mahapait.
Terang saha saleresna
ramana, rai-raka mundu widi, seja nepangan ramana ka Majapait. Ieu ge sami teu
kenging dihalang-halang, teu beunang diulah-ulah. Dalah digambarkeun kumaha
tebihna Majapait, keukeuh mundut diwidian. Basana teh, kawajiban putra
nyanggakeun sembah sinungkem ka ramana.
Nya ahirna mah
diwidian. Dina waktosna, Bongbangrarang kalih raina, angkat ngantunkeun
karaton. Angkatna paduduaan, henteu disarengan ku pangiring. Maksadna
sakantenan meuseuh diri, diajar hirup prihatin.
Dugi ka Panumbangan,
tempat duanana dibabarkeun, poe meujeuhna ereng-erengan. Hawa pohara panasna.
Nyi Bongbangkancana teu kiat nahan halabhab. Anehna ongkoh di tengah leuweung,
tapi cai kacida hesena. Sigana usum halodo.
Watir ningali nu palay ngarot,
Bongbanglarang apruk-aprukan milari cai. Lami-lami mendak pendil tambaga,
eusina cai herang ngagenclang. Pendil enggal dicandak, disanggakeun ka raina.
Ngan barang bade dileueut, ana geblus teh, pendil nuruban mastakana. Persis
jiga jelama make helem.
Pendil dibetot, malih
kuduaan, namung angger teu lesot-lesot.Malah kawas nu mageuhan. Bongbangkancana
dituyun milari lembur, sugan aya nu tiasa nulungan. Prok sareng hiji aki-aki,
tapi teu ieuh tiasa nulungan, pendil angger pageuh dina mastaka Nyi Putri.
Teras dipiwarang nepangan Wiku
Trenggana. Ku kasaktianana, pendil molonyon teu sakara-kara. Keleweng
dibalangkeun ka jauhna. dasar wiku sakti, barang ragrag jadi kulah (balong).
“Kade hidep duanana, ulah wani
lunta-lanto ka beh dinya,” saur Wiku Trenggana.
Abong murangkalih keur
meujeuhna belekesenteng, kalah ngarasa panasaran. Rerencepan duanana nyaketan
kulah. Resep dingal caina ngagenclang herang, gebrus Bongbanglarang ancrub kana
jero kulah. Barang hanjat salirana pinuh ku bulu, pameunteuna persis maung.
Jerit Nyi
Bongbangkancana ngajerit, reuwas ningal payuneunana aya maung. Tamat ngajerit
disambung ku nangis kanyenyerian, barang uninga eta maung teh, singhoreng
rakana. Tawis bela ka tuang raka, teu talangke anjeunna ngagebruskeun salira
kana kulah. Hanjat deui parantos janten maung bikangna.
Maung kembar neraskeun
lalakonna, muru Nagara Majapait. Di jalan sababaraha kali ngalaman cilaka. Di
anarana lebah Panjalu ayeuna, sukuna kabeulit ku areuy oyong. Untung aya nu
nulungan nya eta Prabu Cakradewa.
Maung jangji moal nganganggu urang
Panjalu. Iwal ka nu nginum notor pendil, dahar langsung tina dulang, jeung nu
melak oyong.
Jauh cunduk anggang
datang, maung kembar nepi ka Nagara Majapait. Nenjo aya maung ngadeukeutan
karaton, meh bae pada ngepung. Untung maung buru-buru nyarita, sakumaha
ilaharna jelema. Uninga eta maung nu dua teh putrana, Prabu Anom Lembujaya
kacida sedihna. Namung teu tiasa nolak takdir Gusti.
Ku ramana
Bongbanglarang dipiwarang ngarajaan leuweung Majapait. Ari rina,
Bongbangkancana, kedah ngaratuan leuweung Pajajaran. Sataun sakali, unggal
Mulud, sok ngahajakeun papendak. Tempatna di Panjalu.
(Dicutat tina buku: Pamager Basa; Taufik
Fathurahman; Geger Sunten, 2007).
Mudah-mudahan janten elmu anu manpaat kanggo sadayana.
Tidak ada komentar:
Posting Komentar